М.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты директоры Кенжехан Матыжанов «Дала фольк­лорының антологиясы» жоба­сын дайындау барысында институт ғалымдары сирек қорлар­дағы қолжазба мұраларды сараптай келіп, халық әдебиетінің барлық жанрлық түрлері бойынша ең таңдаулы үлгілерін 10 томға жүйе­леп, бүгінгі аудиторияға қол­же­тім­ді ету үшін цифрлы фор­мат­пен кешенді түрде баспаға дайындау, сондай-ақ топтамаға енген шы­ғар­малардың сюжеттік же­лісін орыс және ағылшын тіл­д­еріне маз­мұндап аудару жұ­мыс­­тарын қолға алғанына тоқтал­ды.

«Дала фольклорының анто­ло­гиясы» онтомдығының алғашқы 5 томын баспаға дайындауда ұлттық эпостың таңдаулы үлгілері алғаш іріктеліп, олар түпнұсқаларымен, басылымдарымен салыстырылып, текстологиялық зерттеулерден ке­йінгі таңдаулы нұсқалары жі­бе­­рілді. Оның 1-томы – көне эпос пен батырлар жыры, 2-томы – «Қы­­рымның қырық батыры» жыр­лар топтамасы, 3-томы – тарихи жырлар, 4-томы – ғашықтық жыр­­лар, 5-томында дастандар қам­тыл­ды.

Жұмыс барысында Құрман­ға­зы атындағы Ұлттық консерва­то­рияның, Т.Жүргенов атындағы Өнер академиясының ұстаз-оқыту­шылары мен өнерпаздар, қа­жетіне қарай өңірдегі дәс­түр­лі өнер мектептерінен де жыршы-орындаушылар тар­тыл­ды. Аудиожазба мен цифр­лан­дыру жұмыстары арнайы студия­ларда жүзеге асырылды. Оның баспаға дайындау жұмыс­та­рын инс­титуттың ғалым маман­да­рынан жасақталған арнайы шы­ғар­машылық топ жүзеге асыр­ды және олардың жұмысына редак­циялық алқа, жобаның ғылы­ми жетекшісі, ғылыми және жа­уап­ты редакторлар, ғалым-сарап­­шылар, сондай-ақ инс­титут­тың ғылыми кеңесі басшылық жасады. Басы­лымдарға белгілі отан­дық ғалым­дар­мен қатар алыс-жақын шетел оқымыстылары да сарап­тама-пікір жазды.

«Ұлы даланың көне сарында­ры­ның» бірінші томындағы «Музы­калық фольклор» бөліміне ежелгі наным-сенімге қатысты «Бақсы сарындары», ғұрыптық әндерге жататын үйлену ғұрпының сарындары – «Жар-жар», «Сыңсу», «Көріс», «Беташар», азалау ғұр­пы­на байланысты «Жоқтау», «Жұбату», «Дауыс», «Көңіл айту», «Көрі­су» үлгілері институттың мұра­ғат материалдарынан іріктеліп алынды. Сондай-ақ 2012-2014 жыл­дардағы іссапар кезінде Қытай және Моңғолия республикаларын мекендеген қазақ диаспорасынан жазылып алынған тұрмыстық ән­дерге жататын, балалар фольк­лоры «Бесік жыры», «Тұсау кесу жыры», «Жұмбақ өлең», кәсіптік өлең-жырлар «Төйгелеу», «Шөре­леу» үлгілерінің сарындары енгізіл­ді.

– «Дәстүрлі ән өнері» бөліміне Арқа, Шығыс Қазақстан, Жетісу, Сыр өңірі және Батыс Қазақстан аймақтық дәстүрлі мектептері бойынша халық әндері мен кәсіби әнші-композиторлардың туындылары топтастырылды. Дәс­түрлі ән өнерінің өкілдері, қазақ музыка мәдениетінің классиктері, ұлт тарихында алтын әріптермен жазылған кәсіби-композиторлар – Біржан сал, Ақан сері, Абай, Шәкәрім, Жаяу Мұса, Мұхит, Балуан Шолақ, Әсет, Мәди, Естай, Жамбыл, Кенен, Нартай, Тайжан, Бораш, Қайыптардың шы­ғар­­машылығындағы таңдаулы ән­дер мазмұндалды», – дейді жоба жетекшісі, өнертану ғылым­да­ры­ның кандидаты Айнұр Қазтуғанова.

Бұл әндердің сақталуы мен наси­хатталуына үлес қосқан әнші­лер­дің репертуары сараланып, аға буыннан бастап, сахнаға енді қадам басып келе жатқан жас орын­­даушылардың 140-тан астам өмірбаяны үш тілде ұсынылды.

Таңдамалы 335 әннің ноталық жаз­басы тұңғыш рет аудио нұс­қа­­сымен қоса қазақ, орыс, ағыл­шын тілдеріндегі ғылыми-та­ным­дық түсініктемесімен бірге жа­­рияланды. «Ұлы даланың фольк­­лоры мен әуендері заманауи цифр­лы форматта «жаңа тыныс» алуы тиіс» екендігі ескеріле отырып антологияның кітап басылымы элек­тронды құралдарға көшіріп алып пайдалануға қолайлы арнайы QR кодпен, CD дискпен жарыққа шығарылды.

Елімізде алғаш рет жүйелі түрде іске асырылған «Ұлы дала жауһарлары» сериясының басты мақсаты – ұлы даланың ежелгі заманнан бергі жазба мұралары мен әдеби жәдігерлерін жинақтап, жүйелеп, зерттеп, жас ұрпақ назарына ұсыну, түркі халықтарына ортақ ежелгі және орта ғасыр әдеби ескерткіштерін неғұрлым толық жарыққа шығару.