Кэти ЛИЧ: Қазақ тілін үйренудің артықшылығы бар
Ұлыбританияның еліміз¬дегі Төтенше және өкілетті елшісі Кэти Личтің қазақ тілінде ойын еркін жеткізетіндігі бірқатар БАҚ құралдарын бей-жай қалдырмады. Дипломатиялық қызметіне кіріскеніне бірнеше айдың жүзі болған Кэти ханымды бірқатар республикалық телебағдарламалар қонақ етті. Елшінің мемлекеттік тілімізге деген құрметі қараша халықты қуантса, мінбердегі кейбір орыстілді азаматтарды қынжылтқаны анық. Хош, қызығы бұл емес. Кэти Личтің төл өнеріміз бен туған тілімізге деген бағасы. «Егемен Қазақстан» газетінің тілшісі Абай Асанкелдіұлының Ұлыбританияның өкілетті елшісі Кэти Личпен болған сұқбатынан үзінді ұсынамыз.
– Ұлыбритания өз мәдениетінің алуандығымен аса танымал. Ел әртүрлі этностық топтар өкілдерінің бейбіт өмір сүруін қалай қолдайды? Мүмкін бұған жету оңай болған жоқ шығар?
– Өзім куә болған кезеңде түрлі этностық топтар мен діндерге көзқарас уақыт өте келе бірнеше мәрте өзгеріске ұшырады. Ақыр соңында, тұрғындар адам құқықтары барлығына тең екенін түсінді. Терісінің түсі, діні, жынысы немесе басқа сипаттамалары бойынша кемсіту өркениетті қоғамда жағымсыз және қабылданбайтын мінез-құлық белгісі. Бұл тұжырымдаманы заң да, мектептер де, бұқаралық ақпарат құралдары да, билік те қолдайды.
Өкінішке қарай, әлі де нәсілшілдік пен дискриминацияны толықтай жоя алған жоқпыз. Бірақ менің ойымша, халықтың басым бөлігі өзін өзі қалай ұстау керектігін түсінеді. Әділетті, толерантты қоғам қалыптастырудағы ниетімізді мойындайды.
– Ұлыбританияда оқып жүрген кезімде мені ағылшын акценті қызықтырды. Сізде қандай акцент бар? Жалпы, кішкентай аралда түрлі акценттердің болуы қазақтар үшін өте қызықты. Ағылшын тілінде акценттердің көп болуының себебі неде?
– Мен Англияның оңтүстігінде, Лондонға жақын жерде өстім. Сондықтан менде оңтүстіктік акцент бар. Айта кететін жайт, елдегі көптеген аймақтық акценттің әлі күнге дейін қалай сақталып қалғанына таңғаламын! Менің ойымша, бұл – туған қаласы мен шыққан жерімен мақтанудың нақты белгісі. Сондықтан қазіргі өмір біртектес болған кезеңде ағылшындар өздерінің акцентін сақтап қала алды.
– Сізді қазақтардың қандай өнер мен мәдениеті қызықтырады? Елші ретінде елімізде қандай ерекшеліктерді байқадыңыз?
– Мен классикалық музыканы, опера мен балетті жақсы көремін. «Қыз Жібек» секілді бұрын-соңды көрмеген спектакльдерді тамашалауды асыға күтіп жүрмін. Маған джаз бен өнер ұнайды, бірақ олардың екеуін де жетік білмеймін. Сондай-ақ тарих және оның сәулет өнеріне қалай әсер еткені қызықтырады. Нұр-Сұлтанның заманауи ғимараттары өте қызықты. Бірақ солардың арасында Ұлттық музей әлі күнге дейін менің сүйікті жерім. Бұл – аса керемет, әдемі әрі ерекше ғимарат, ал оның қазыналары бізге тарихтың қызықты кезеңдерін ашады.
– Елшілік қызметке кірісер алдында біраз уақыт қазақ тілін үйренген екенсіз. Тілімізді үйрену сізге қиын болған жоқ па?
– Қазақ тілі – қиын тіл! Бірақ мұндай қызықты тілді үйренудің артықшылығы да бар. Қазақ тілінде еркін сөйлеу үшін әлі ұзақ еңбек етуім керек. Бірақ жаттыға беруге бел будым. Қазақ тілін жетік меңгеру, әрине, маған Қазақстанның тарихы мен мәдениеті туралы көбірек білуге әлдеқайда көмектеседі деген ойдамын.
– Біздің елге келетініңіз жайлы естігенде отбасыңыздың алғашқы әсері қандай болды?
– Біз 18 айға жуық оқшаулану мен шектеулерден өттік. Ешқайда шықпай, Хартфордшир округіндегі үйімізде тұрдық. Сондықтан кенеттен ерекше заманауи қалаға көшу – біз үшін өте керемет жаңалық болды. Біз әлі де саяхаттай алмаймыз, бірақ мен оларға Қазақстанды толық аралатып шыққым келеді.
– Биыл Қазақстан Тәуелсіздігіне 30 жыл толады. Осы отыз жылдың ішінде елдің даму деңгейіне елші ретінде қандай баға берер едіңіз?
– Мен 1991 жылы Кеңес Одағына келіп кеткенмін. Нақтырақ айтсам, 15 тәуелсіз ел қалыптаса бастаған кезде үшінші курс студенті едім. Саяси және экономикалық жүйенің құлдырауын өз көзіммен көргендіктен, оның қандай болатынын ешқашан ұмытпаймын. Сол себепті осы заманғы, өркендеген, көпконфессиялы және көпэтносты мемлекетті құрған Қазақстан халқының қол жеткізген биік жетістіктерін жеке өзім жоғары бағалаймын.